Juan Rei (O da Cova).
Segundo nos conta a sagrada Biblia no Antigo Testamento (Xénese 11), os descendentes de Noé intentaron construir unha torre para gabear ata o ceo, provocando así a ira divina. Como castigo, o propio Iahvé creou a confusión de linguas que existe hoxe en día no mundo.
Se hai un sitio onde este babel se manifesta de forma máis clara é en Palmeira, o destino desexado para un importante número de persoas procedentes da diáspora que se achegan nos meses de verán para visitaren ás súas familias. O continxente máis numeroso constitúeno, sen dúbida, os emigrantes residentes nos Estados Unidos. Á parte de que Palmeira pertence a unha autonomía con dúas linguas oficiais, como son o galego e o castelán, coa chegada dos americanos a vila convértese nunha comunidade trilingüe, algo do que moi poucos lugares poden presumir. Se a este fenómeno lle engadimos as variantes dialectais -spanglish, galenglish, castrapo e palmeirán- que derivan das tres linguas anteriormente citadas, o número de falas que poden chegar a converxer nun mesmo punto ascende a un total de sete.
Imaxinemos agora unha situación perfectamente factible, pero con matices surrealistas: un clan palmeirán, representado por membros de tres xeracións procedentes de ámbalas dúas beiras do Atlántico, encóntrase reunido na terraza dun bar do Porto. A xuntanza familiar ten lugar á noitiña, en pleno mes de agosto, con varias tapas de mexillóns por medio. Procedamos de seguida á súa presentación. Polo lado palmeirán comparecen:
- Avó Manuel: 72 anos; pensionista do mar. Idioma: Galego palmeirán.
- Filla Pacucha: 49 anos; funcionaria da Xunta destinada na sección de Política Lingüística. Idioma: Castelán.
- Neto Iván: 24 anos; aspirante a eterno opositor ó Sergas e nacionalista moderado. Idioma: Galego normativo.
- Neta Vanessa: 17 anos; estudiante repetidora de ESO. Idioma: Castrapo (coñecido popularmente como “castejano rente al chan”).
Os parentes americanos están representados polos seguintes membros:
- Avó Andrés (irmán de Manuel): 64 anos; obreiro da construcción en estado de pre-xubilación. Idioma: Galenglish (mestura de galego e inglés).
- Filla Nelly: 33 anos; programadora de computadoras nunha importante “corporation”. Idioma: Spanglish (mestura de castelán e inglés).
- Neto Steve: 3 anos e medio. Inquieto, laretas, espelido e moi observador. Idioma: Inglés americano.
Todo comeza cun comentario inocente, articulado polo benxamín do grupo, o pequeno Steve. Coa man alzada e co seu dedo índice apuntando en dirección ó Castelo, pronuncia as seguintes palabras:
- — Mommy! What´s that thing over there? (¡Mamá! ¿Que é esa cousa que está alí?)
A familia xa ten a desculpa perfecta para dar por rematada unha merenda-cea que se estaba alongando en demasía e, ó mesmo tempo, preséntase a ocasión ideal para amosarlle ó cativo o símbolo do orgullo palmeirán. Ó Castelo, pois, nos diriximos.
Por casualidade, naquel mesmo instante atópase no miradoiro un insigne lingüista da Universidade de Santiago, que está a pasar as súas vacacións estivais na zona. Elixiu desta vez a bisbarra do Barbanza como destino porque, ó ser titular da cátedra de sociolingüística, está a piques de coordinar un ambicioso estudio sobre as variantes dialectais nos concellos de Arousa Norte. De momento, a súa afección favorita é facerlles fotos ás dornas.
O clan procedente do bar inicia a súa lenta escalada, ata chegar ó cume. Unha vez debidamente situados, outra pregunta do máis noviño anuncia o pistolazo de saída á variada conversa que vén a continuación:
— Look! That boy wants to pooh-pooh. Me too!” (¡Mirade! Ese neno quere facer caca. ¡Eu tamén!) -di Steve cos ollos cravados na base da estatua-.
— ¡Rápido, Nelly! ¡Vai ó carro (coche) e tráelle un daiper (cueiro), antes de que sea tuleit (demasiado tarde)! -grita o seu avó Andrés nun perfecto galenglish-.
— Oh, my God! Creo que dejé el carro parqueado (aparcado) con las llaves dentro. Espero que las puertas no estén laqueadas (pechadas), si no después no voy a poder draivearlo (conducilo) -respóndelle a súa filla Nelly en spanglish-.
- — Deixa que o neno faga as súas necesidades aquí, tía Nelly -dille o seu sobriño Iván en ton retranqueiro-. Xa sabes o que adoitamos dicir os de Palmeira despois dun bo xantar: «E agora… ¡A cagar ó Castelo!” Non hai problema, mulleriña. Estamos no sitio perfecto.
O catedrático non podía crer o que estaba a oír. Nada menos que catro rexistros lingüísticos nun santiamén. Disimuladamente, e de costas ó grupo, extrae do seu peto unha axenda para ir anotando o sucedido. Pero aínda hai máis sorpresas agardando:
— ¡Iván! -bérralle a súa nai Pacucha nun castelán con acento forzado-. Eres más brutito que un arado. Está claro que a mí no te me pareces en nada, ni a tu hermana, sino al difunto de tu padre.
— Es cierto, Iván -intervén a súa irmá Vanessa nun xenuino castrapo-. Lo que dijistes es una cochinada y aún por riba te ríes. Antes de perdermos a papá no eras así. De aquella eras más fino.
O avó Manuel, o patriarca do clan, que ata o momento se mantivera á marxe, decide intervir na conversa para chamar a atención sobre o paradoiro do pequeno Steve:
- — ¡Nelly, péjate a Estif coma unha llapa! ¿Non ves que é un jullijulli que non ten paransa? ¿E si cai abaixo, que? Do jachaso que leva xa ná É millor que vaiamos dar un raite a oitro lado. Esto é pelijroso.
O catedrático loce agora un sorriso de orella a orella. ¡Incrible!, -pensa el-. Por fin son testemuña dunha conversa no dialecto palmeirán que vai ser obxecto da miña análise. Un verdadeiro arcaísmo vivente. ¡Non o podo crer!
Dándose por satisfeito, disponse a abandonar a súa atalaia. A uns poucos metros por detrás do grupo familiar, o afamado lingüista reflexiona acerca das razóns que puideron motivar que unha vila tan fermosa como Palmeira chegara, nalgún momento da súa historia, a recibir un castigo divino que de cando en vez provoca babélicas confusións como a que acaba de presenciar. E nesa clase de pensamentos anda inmerso cando, de súpeto, o benxamín recúa cara a el e lle espeta:
— Jullijulli are you? Go away, or I´ll give you a jachaso! (¿Quen é vostede? ¡Lisque de aquí, se non quere que lle arree unha labazada!).
Ó probe do home non lle chegan os dedos para contar: inglés, galenglish, spanglish, galego, castelán, castrapo, palmeirán… ¿E isto, que raio será? Déixame pensar… ¡Eureka! Chamareille… ¡PALMENGLISH!
O astro rei bateuse en retirada e sobre o ceo palmeirán asoman os primeiros luceiros da noite. De forma inesperada, acabamos de asistir ó nacemento dunha estrela.
Juan Rei (O da Cova). Libro de festas de Palmeira, 2002.
